فیزیولوژی قلب
برای بررسی نحوه عملکرد قلب ابتدا با ساختار آن آشنا شدیم. حال به بررسی دوره کاری قلب و الکتروکاردیوگرام می‌پردازیم.
دوره کاری قلب: به مجموعه بازه زمانی یک ضربان قلب تا ضربان بعدی دوره کاری قلب می‌گویند که در یک فرد بالغ و سالم، حدودا ۰.۸ ثانیه به طول می‌انجامد. دوره کاری قلب شکل بالا به دو قسمت تقسیم می‌شود:
دوره کاری قلب: به مجموعه بازه زمانی یک ضربان قلب تا ضربان بعدی دوره کاری قلب می‌گویند که در یک فرد بالغ و سالم، حدودا ۰.۸ ثانیه به طول می‌انجامد. دوره کاری قلب شکل بالا به دو قسمت تقسیم می‌شود:- سیستول شکل زیر: که ۴ ثانیه ابتدایی دوره را به خود اختصاص می‌دهد. طی این بازه، ابتدا دهلیز منقبض می‌شوند. با انقباض دهلیزها خون باقی مانده در دهلیزها از مرحله استراحت عمومی قلب، به بطن وارد می‌شوند. حین این اتفاق، دریچه‌های دهلیزی بطنی باز نمی‌شوند، بلکه باز می‌مانند. چرا که از مرحله قبل یعنی استراحت عمومی این دریچه‌ها بازهستند.این انقباض دهلیزها حدودا ۰.۱ ثانیه طول می‌کشد. در ادامه هم به مدت ۰.۳ ثانیه باقی مانده از سیستول، بطن‌ها منقبض می‌شوند. مدت کوتاهی بعد از انقباض بطن‌ها دریچه‌های دهلیزی بطنی به علت جریان خون رو بالا بسته می‌شوند و خون به ناچار وارد سرخرگ‌های آئورت و ششی می‌شود.
مشاهده و انجام آزمایش در سایت آزتو
- دیاستول: که به آن استراحت عمومی قلب هم می‌گویند و بعداز اتمام انقباض بطن‌ها آغاز می‌شود. طی این مرحله هیچ کدام از بطن‌ها و دهلیزها منقبض نیستند و کل بطن در حالت استراحت قرار می‌گیرد. مدت این مرحله هم ۴ ثانیه می‌باشد و طی این مرحله دریچه‌های سینی شکل مدت کوتاهی بعد از شروع این فاز بسته می‌شوند.
صداهای قلبی: این صداها شکل زیر مربوط به زمان بسته شدن دریچه‌های دهلیزی بطنی و سینی شکل می‌باشند. ما دونوع صدا از قلب می‌شنویم.
۱- صدای اول: که بم‌تر و گنگ‌تر است و مربوط به بسته شدن دریچه‌های دهلیزی بطنی می‌باشد. درواقع علت اصلی صدا، برخورد خون با فشار زیاد به دریچه بسته شده می‌باشد. این صدا در میانه سیستول شنیده می‌شود. یعنی کمی بعد از شروع انقباض بطن‌ها (ابتدای سیستول بطنی).
۲- صدای دوم: که کوتاه‌تر و زیرتر و واضح‌تر است و مربوط به بسته شدن دریچه‌های سینی شکل و برخورد خون پرفشار به آنها می‌باشد. این صدا درانتهای انقباض بطن‌ها شنیده می‌شود (انتهای سیستول بطنی).
بررسی زمان‌ها:
- مدت زمان انقباض دهلیزها: ۰.۱ ثانیه
- مدت زمان انقباض بطن‌ها = مدت زمان باز بودن دریچه‌های سینی شکل: ۰.۳ ثانیه
- مدت زمان استراحت دهلیزها: ۰.۷ ثانیه
- مدت زمان استراحت بطن‌ها = مدت زمان باز بودن دریچه‌های دهلیزی بطنی: ۰.۵ ثانیه
- حد فاصل بین صدای اول و دوم: ۰.۳ ثانیه
- حدفاصل بین صدای دوم و اول: ۰.۵ ثانیه
سیستم گرهی و انقباضات ذاتی قلب: همانطور که گفته شد، بافت گرهی از ۲ گره سینوسی دهلیزی و دهلیزی بطنی تشکیل شده است. گره سینوسی دهلیزی در ابتدای مسیر پیام‌های الکتریکی را تولید می‌کند. این پیام در ابتدای سیستول قلبی عاملی بر انقباض دهلیز چپ و راست می‌باشد. از نظر مکانی گره سینوسی دهلیزی در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین واقع شده است. در واقع با این پیام ابتدایی، دهلیزها به صورت هماهنگ با یکدیگر منقبض می‌شوند و خون طی ۰.۱ ثانیه از دهلیزها وارد بطن‌ها می‌شود شکل زیر. سپس پیام تحریک از طریق الیاف بین گرهی به گره دهلیزی بطنی منتقل می‌شود. این گره هم در حد فاصل بین دهلیز چپ و راست قرار می‌گیرد و کمی به سمت دهلیز راست متمایل است. بین دهلیزها و بطن‌ها یک بافت پیوندی به صورت عایق عمل می‌کند و مانع انتقال مستقیم پیام تحریک از دهلیز به بطن از طریق خود عضلات قلبی عادی می‌شود. بااین حال دسته‌ای از الیاف گرهی از دهلیزها وارد بطن‌ها شده و پیام تحریک را به بطن‌ها منتقل می‌کنند. در واقع این دسته الیاف گرهی، پیام تحریکی تولید شده در گره سینوسی دهلیزی و منتقل شده به گره دهلیزی بطنی را وارد بطن‌ها کرده و به عضلات بطن دستور انقباض را منتقل می‌کند. عمل تحریک دهلیزها از بالا به پایین و در بزن‌ها از راس بطن‌ها یا همان پایین به سمت بالا انجام می‌شود.بررسی الکتروکاردیوگرام: نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام شکل زیر، ابزاری برای سنجش کیفیت و نحوه عملکرد فرد دارد. در واقع عملکرد الکتریکی قلب به این طریق ثبت می‌شود و بابررسی آن می‌توان به قسمت‌هایی که دچار مشکل احتمالی شده‌اند پی برد. الکتروکاردیوگرام توسط ابزاری به نام الکتروکاردیوگراف انجام می‌شود و به این عمل الکتروکاردیوگرافی می‌گویند. هر الکتروکاردیوگرام عادی و سالمی دارای سه موج می‌باشد که به صورت زیر است:
بررسی الکتروکاردیوگرام: نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام شکل زیر، ابزاری برای سنجش کیفیت و نحوه عملکرد فرد دارد. در واقع عملکرد الکتریکی مشاهده و انجام آزمایش در سایت آزتو
- موج P: این موج کمی قبل از انقباض دهلیزها به وجود می‌آید. پس انقباض دهلیزها کمی بعد از ثبت این موج مشاهده می‌شود. در هنگام ثبت خود این موج، دریچه‌های دهلیزی بطنی باز بوده و دریچه‌های سینی بسته اند. چرا که این موج در زمان استراحت عمومی (تنها موج از این حیث است) ثبت می‌شود که خون در حال وارد شدن ازدهلیز به بطن‌ها می‌باشد.
- موج QRS : که مربوط به انقباض بطن‌ها می‌باشد. انقباض بطن‌ها در قله این موج، یعنی R رخ می‌دهد و کمی بعد در هنگام انتقال از R به S، در همان ابتدا دریچه‌های دهلیزی بطنی بسته شده و صدای اول هم ثبت می‌شود. همزمان با شنیده شدن صدا درواقع دریچه‌های دهلیزی بطنی بسته شده و دریچه‌های سینی باز شده‌اند.
- موج T: مربوط به استراحت بطن‌ها بوده و بعد آن استراحت عمومی قلب شروع می‌شود. درواقع در نیمه انتهایی این موج است که دیاستول شروع می‌شود. پس می‌توان گفت نیمی از این موج در حین سیستول قلب و نیمی از آن در دیاستول است.در ابتدای یان موج هم حداکثر فشار بطنی را شاهد هستیم.
برخی از مشکلاتی که از الکتروکاردیوگرام قابل تشخیص هستند:
❶ افزایش فاصله موج P و QRS← اختلال در عملکرد الیاف گرهی بین دو گره و الیاف خروجی از گره دهلیزی بطنی
❷ افزایش ارتفاع QRS← افزایش اندازه قلب یا افزایش در فشار خون به صورت مزمن
❸ کاهش ارتفاع QRS← سکته قلبی (انفارکتوس)
❹ کاهش مدت زمان دوره قلبی← کوتاه شدن مدت زمان دیاستول بیشتر از سیستول است← عدم پرشدن کافی بطن‌ها قبل انقباض← ناکارآمدی انقباض‌ها در صورت تداوم شرایط
مشاهده و انجام آزمایش در سایت آزتو
